Deel dit artikel:

Femicide en dwingende controle krijgen steeds meer aandacht, maar de kinderen blijven vaak buiten beeld. Toch zijn zij nooit getuigen, maar altijd slachtoffers – dat erkennen zowel de wetenschap als politiek. In deze blog wordt de cruciale rol van gemeenten besproken voor deze kinderen en hun ouders.

Bij de aandacht voor femicide en dwingende controle (intieme terreur) krijgt één groep structureel minder de aandacht: de kinderen. Maar zij zijn nooit getuigen, zij zijn directe slachtoffers — altijd. Dat is geen persoonlijke opvatting, maar een wetenschappelijk, politiek en juridisch feit:

Uit de systematische review van Xyrakis et al. (2022) staan wetenschappelijke inzichten over het contact dat een pleger maakt met de kinderen. Inzichten die ons de rillingen over de rug moeten laten lopen: “Perpetrators of abuse often use children as a tool for asserting control and dominance over the adult victim” en “ Coercive control abusers often undermine or interfere with the victim-parent–child relation-ship, in an attempt to purposely strain the parent–child relationship”. Hun conclusie: “ Fifty-one studies were identified that collectively provide evidence that interparental Coercive Control has significant implications for child and family wellbeing”
Kinderen zijn nu eenmaal het perfecte middel voor plegers van dwingende controle om de andere ouder nòg verder te beschadigen.

Nederland heeft dat gegeven goed in de oren geknoopt. We ratificeerden in 2015 immers het Verdrag van Istanbul waarin ondubbelzinnig staat: “Erkennende dat kinderen het slachtoffer van huiselijk geweld zijn, ook wanneer ze getuige zijn van geweld binnen het gezin.” Geen nuancering. Slachtoffer. Punt.

Uit beeld gegleden
Wat deze kinderen meemaken in hun jonge leven gaat ons voorstellingsvermogen vaak te boven. En het is verleidelijk dat zo te laten.

Want wie wil zich een duidelijk beeld vormen van de verschrikkingen waar deze kinderen doorheen zijn gegaan, vóórdat hun moeder vermoord werd voor hun ogen? Wie wil echt doorvoelen wat deze kinderen doorstaan als hun gevoelens van liefde en loyaliteit slechts als gereedschap worden gebruikt om hun beschermende ouder zoveel mogelijk te beschadigen? Wie wil ècht weten hoe het is om te moeten vluchten uit huis om (terechte) angst voor de dood, en dan ‘s avonds in bed te piekeren of jouw cavia nog leeft als je thuiskomt morgen …omdat papa de huisdieren altijd zo’n pijn doet als hij boos is…

Wij, inwoners, politiek en wetenschap weten dat de kinderen geen getuige zijn van geweld tussen hun ouders, ze zijn direct slachtoffer. En juist dat schept kansen voor degene die zich professioneel mogen bekommeren om deze kinderen: de gemeenten.

Maar in het vacuüm van zorgen over geld en goedbedoelde hoofdbrekens over de procedures van samenwerking in ketens, lijkt de keiharde werkelijkheid van dwingende controle teveel uit beeld gegleden. Daar willen we als inwoners iets aan doen, samen met u. Anders gingen we niet de straat op.

De kantoren in voor een deugdelijke aanpak
En nu…kunnen wij als inwoners van die gemeenten de straten op gaan om te demonstreren. Maar mogen wij onze gemeenten ook helpen het heft weer in handen te nemen? De roep om dwingende controle beter te signaleren en femicide te bestrijden, kent namelijk een hele deugdelijke aanpak: aantoonbaar wetenschappelijk gefundeerd werken in de jeugdzorg en jeugdbescherming.

Wij, uw gemeentelijke inwoners, bedoelen dan: als bekend is dat iets wèl werkt tegen dwingende controle en femicide, eis dat dit wèl in het aanbod zit.

Daarvoor hoeven we niet eens samen te straat op in weekenden, u kunt dit onder kantoortijden regelen. Want laten we stoppen met herhalen van datgene wat niet werkt.

We weten wat niet werkt.
Wat niet werkt is geen persoonlijke opvatting, maar goed onderbouwde feiten. Bekend door internationaal onderzoek en deugdelijke rapporten waar de overheid zelf om vroeg. Een greep uit slechts enkele voorbeelden uit literatuur en rapporten:

Wat niet werkt is vrijwillige hulp, vrijwillig kader en gedwongen kaders samen te laten gaan in de keten. De commissie Dooijeweerd waarschuwde daar onlangs al zeer expliciet voor, nadat zij intensief gesproken hadden met vele professionals en ouders: het staat de rechtsbescherming in de weg. Klopt, uit de wetenschap weten we dat meer professionals in één kamer geen garantie is voor meer kwaliteit. Men loopt het enorme risico om met ‘groupthink’* de ouders onder druk te zetten.
De slachtoffers, dus ook de kinderen, van dwingende controle voelden deze ondermijning: zij kwamen in de keten van de regen in de drup door de onderlinge telefoontjes over beschermend gedrag van ouders dat gelabeld werd als “niet meewerkend” en “we komen er niet doorheen bij deze ouder”.
Gemeenten: verwacht gescheiden kaders zolang men geen overleggen heeft ingericht tègen groupthink. Eis dat GI’s wetenschappelijk gefundeerde middelen ter hand nemen om de feiten in beeld te brengen: dat kan niet met één gezinsplan bij dwingende controle, dat lukt niet als jeugdbeschermers eerder een genogram ter hand moeten nemen dan de machtsdynamiek feitelijk in beeld moeten brengen. En dat gaat ook niet als er scores van vragenlijsten keurig afgevinkt in de computer staan, maar gemeenten niet checken of deze scores valide en betrouwbare weergaven zijn van de werkelijkheid waar een kind in zit. Er is deugdelijk feitenonderzoek mogelijk. Het is mogelijk…gemeenten, stel uzelf daarvan op de hoogte en vraag waar dit aanbod dan blijft in uw gemeente.

Wat ook niet werkt is termen als “strijd tussen de ouders” en “vechtscheiding” en “ouderverstoting” gebruiken voor gedragingen bij een ouder die niet deugdelijk onderzocht zijn op hun mogelijk beschermende functie.
Het politieke klimaat ligt aan uw voeten. In de Europese resolutie van 2021 verzoekt het Europees Parlement de lidstaten om het cruciale belang in te zien van het Verdrag van Istanbul. En roept op om het begrip ‘ouderverstotingssyndroom’ (en alle vergelijkbare concepten en termen) te verwerpen, mede omdat de Wereldgezondheidsorganisatie en de American Psychological Association al benadrukten dat dergelijke concepten vaak worden misbruikt in voogdijzaken, met name tegen moeders die melding maken van huiselijk geweld.
Ook op de wetenschap kunt u zich in deze beroepen: onderzoek genoeg waardoor we weten dat slachtoffers vaak verkeerd begrepen worden en daarmee aan victim-blaming wordt gedaan. Een slachtoffer wordt dan ten onrechte onwillend gedrag verweten als hij of zij voor minder omgang pleit.
U ziet…als de veiligheid van kinderen in het geding is, dan heeft geen enkel kind baat bij meer ‘programma-integriteit’. Want dat is dan simpelweg meer van wat aantoonbaar niet werkt.

Wat ook niet werkt is de diversiteit aan beleid van de jeugdbeschermingstafels. Waarbij ouders standaard worden weggezet als ‘niet-meewerkend’ als zij niet wensen aan te schuiven bij een besluitvormingsoverleg zonder enige bezwaarprocedure. Zonder dat men analyseert of dit signaal wellicht betekent dat deze ouder bang is geworden voor flying-monkeys in uw gemeente. Kennen uw medewerkers deze term niet? Zet de jeugdbeschermingstafel in uw gemeente dan sowieso op stop totdat zij stevige bijscholing in kennis en vaardigheden hebben gehad.
En vraagt u bij deze medewerkers dan gelijk even na of er wel eens solo parallel ouderschap wordt aangeraden in deze overleggen, nadat verbindende vormen van hulp niet hebben geholpen. Zo ja, neem dit dan mee in de bijscholing tijdens een stop. Zorg dat alle professionals die onder uw hoede vallen op de hoogte zijn van de dramatische gevolgen van zowel verbindende (systemische) vormen van hulp als óók solo parallel ouderschap bij dwingende controle. U mag echt verwachten dat zij eerst machtsdynamieken in beeld brengen, alvorens zij dure zorg te indiceren. Daarin heeft u alle winden van de politiek, wetenschap en maatschappij mee.

Wie er geen glashard beleid voor heeft, krijgt geen budget…
Gemeenten, u kunt zoveel doen. En het is simpel. Vraag aan elke onderhandelingstafel: hoe zorgt uw organisatie ervoor dat het Verdrag van Istanbul en de Europese resolutie van 2021 over een paar jaar geïmplementeerd is in uw aanbod binnen onze gemeente? Wie er geen glashard beleid voor heeft, krijgt geen budget. Wie stamelt is mogelijk een zorgcowboy.

En heeft u de indruk dat er speciale ‘complexe scheiding’ teams nodig zijn? Dat begrijpen wij heus, maar neem daar dan de medewerkers voor aan die op de hoogte zijn van de rapporten waaruit blijkt dat het zo moeizaam lukt om ‘psychisch geweld’ te stoppen in Nederland en die aan u kunnen uitleggen hoe dat samenhangt met de glasheldere wetenschappelijke analysen van vele decennia oud door internationale onderzoekers zoals Stark, Monckton Smith, Katz en vele anderen.


Baat het niet? Dan schaadt het.
Gemeenten, we lezen en horen dat de overheid nadrukkelijk de deuren voor u heeft geopend als verantwoordelijk orgaan voor veilige opvoedplekken. We willen allemaal dat dat hoopgevend is. Mogen we u als inwoners van uw gemeenten dan alstublieft ondersteunen met minder gerichtheid op procedures en meer op èchte werkzame inhoud voor dwingende controle en femicide?

Samen zorgen dat we jeugdzorgaanbieders en ambtenaren krijgen die er (terecht) vanuit gaan dat het aanbieden van wetenschappelijk ongefundeerde zorg en ongevalideerd/onbetrouwbaar uitgevoerd onderzoek schade zal doen aan de kinderen en ouders in uw gemeente. Daar is een berg evidentie voor.
U heeft professionals nodig in uw gemeente die met wetenschappelijk gefundeerde kennis en vaardigheden het verschil kunnen maken tussen een charmante papa die zich thuis monsterlijk gedraagt en een èchte lieve papa. Vraag om jeugdbeschermers die geleerd hebben dat GGz-behandelaren niet aan feitenonderzoek doen en zij daarom zelf moeten blijven analyseren of ‘strijd’, klachten, trauma’s en problemen mogelijk geveinsd worden om de andere ouder te beschadigen. Om dwingende controle en femicide te bestrijden hebben we een keten vol professionals nodig die de term ‘flying monkeys’ op zijn minst moeten leren kennen.

Als we professionals niet beter trainen met wat de wetenschap ons leert, missen zij de vaardigheden om hun denkfouten bij te sturen. Daardoor wordt dwingende controle vaak niet goed herkend. Dan staan niet alleen kinderen, hun ouders maar ook hulpverleners die hun best doen letterlijk in de kou.

Kinderen als directe slachtoffers beschouwen
Kinderen zijn binnen deze context de beste motivators om daadwerkelijke wetenschappelijk gefundeerde kwaliteit te eisen. Die eis ligt in de methodiek van het ‘integrale zorgaanbod’. Laat ons inwoners en de professionals niet alleen zodra de deuren zich sluiten van een zorgaanbieder of GI. Want we willen graag dat uw stem en steun de doorslag geven en deze professionals eindelijk de juiste methodiek aanleren om de strijd tegen dwingende controle aan te gaan en daarmee dus ook…femicide bestrijden.

En gemeenten, het mooie is dat u voor dwingende controle en femicide geen genoegen hoeft te nemen met het zorgwekkende geitenpaadje dat in artikel 3.1.5. van de contractstandaard Jeugdhulp staat (waarmee de VNG stelt dat u zorg moet inkopen). Dit is het artikel bij de leveringsvoorwaarden waarin gesteld wordt dat evidence based werken vervangen mag worden met “gangbare methoden uit de praktijk”. No need! De ‘gangbare methoden’ hebben namelijk niet alleen overduidelijk niet gewerkt. Er is ook nog eens afdoende wetenschappelijk fundament voor dwingende controle en femicide om nu als gemeenten richting huidige en toekomstige gecontracteerde zorgaanbieders te eisen dat men fatsoenlijk bijgeschoold is in kennis èn vaardigheden.

Laten we dat voor de kinderen, volwassen slachtoffers, de plegers en professionals doen. U bent vast vóór, wij wuiven naar u vanuit de straten. Komt u ook?

P.s. While we’re on it: dat “gangbare methoden” stukje van artikel 3.1.5 uit de contractstandaard Jeugdhulp verdient natuurlijk wel uw stevige aandacht in de eerstvolgende inkoopronde, maar u zou deze contractstandaarden Jeugdhulp/Wmo nu alvast genderneutraal kunnen laten herschrijven in plaats van de huidige ‘hij-vorm’: alle beetjes helpen 🙂


In onze driedaagse training met de Veilige Hulp-methodiek bieden we professionals methodische handvatten om niet alleen dwingende controle tussen dader en slachtoffer te signaleren en sturen. Er is nu een open inschrijving. Voor meer informatie klik hier

* De drang naar eenstemmigheid binnen een groep die zo sterk is, dat dit leidt tot slechte of irrationele beslissingen.